Gazneliler Devleti Nerede Kuruldu?

Gaznelilerin Kurulduğu Bölge

Tarih boyunca birbirinden çok farklı bölgelerde değişik zamanlarda ya da aynı zaman dilimi içerisinde pek çok Türk devleti var olmuştur. Bunlardan birisi olan Gazneliler devleti, M.Ö. II. yüzyıldan itibaren Türklerin yurt tuttuğu bir bölgede kurulmuştur. ilk Türk-islâm devletleri içerisinde önemli bir yere sahip olan bu devlet, iki asrı geçen hâkimiyet döneminde Afganistan ile birlikte Horasan ve Kuzey Hindistan’da büyük bir güç olarak kuvvetle varlığını hissettirecektir.


İran yaylasının kuzeydoğu uzantısını teşkil eden Afganistan, Hind yarımadasının kuzeybatısında, Türkistan’ın da güneyinde yer alır. Kuzeyinde Tibet dağlarından doğup yine dağlık bölgeden gelen bol kar ve yağmur suyuyla beslenen Ceyhun nehri ülkenin tek yegâne ovalık kesimini oluşturan ve Afgan Türkistan’ı olarak adlandırılan geniş düzlüğü aşarak Aral gölüne doğru uzanır. Ceyhun, Afganistan’ı Mâverâünnehr’den ayırırken Horasan ise hem Mâverâünnehr hem de iran ile bağlantısını sağlar. Herat, Belh, Kunduz ve Bedahşan Afganistan’ın kuzey bölgelerini teşkil eder. Buranın güney batısında yer alıp Kirman ile Belucistan’a kadar uzanan alan, Fırat nehrini andıran Hilmend nehri ve kollarının beslediği göller bölgesini oluşturur. Gur havalisi ülkenin batısına düşer ve oldukça dağlıktır.

Tarihi hadiseler daha çok Belh, Kabil, Kandehar, Gazne ile Peşaver çizgisinde gelişmiştir. Ülkenin doğusu tamamen dağlık olup Vahan ile Tibet ve Pamir’e bağlanır. Doğudan batıya doğru uzanan Kuh-ı Sefid, Hindukuş ve Kuh-i Baba dağları silsilesinin güneyinde yer alan yüksek yaylalar güneyde Kuzey Hindistan düzlüklerine kadar uzanır. Bu yaylalar üzerinden Gomal ve Hayber gibi beş geçit ile Pencab havzasına bağlanan Afganistan, güneydoğu yönünde uzanan Belûcistan dağları ile de Sind ve Mekran’dan ayrılır.