Selçuklu Gazneli Mücadelesi

 Sultan Mahmud döneminde takip edilen katı politikalarla Selçukluların bir tehdit haline gelmesine fırsat verilmemişti. Fakat Mesud aynı feraseti gösterememiş, hızla büyüyen Selçuklu tehlikesi karşısında kesin bir tavır ortaya koyamamıştır. Sultan Mesud’un Selçuklular karşısındaki tek tutarlı davranışı hiçbir zaman onlara güvenmemesidir.


 Nitekim Gazne’ye geldikten hemen sonra yeni atamalar yaparken Taş Ferrâş’ı Irak ordusu başkumandanlığına tayin etmiş ve Vezir Ahmed Meymendî’nin bütün itirazlarına rağmen gizlice onu maiyetinde görevlendirdiği Yağmur, Buka, Göktaş ve Kızıl adlı beyler ile birlikte diğer Yabgulu Türkmen reislerini yakalamakla görevlendirmişti. Onlar ise 1025 Semerkand Görüşmesi’nden sonra Sultan Mahmud’un izniyle Maverâünnehr’den Horasan’a göç etmişlerdi. Ancak Sultan Mesud ve Taş Ferrâş bazı başarılar elde ettilerse de bir sonuç alamadılar.

Selçukluların Nesâ Galibiyeti 

 1034 yılı sonlarında Hârizm’de ezelî düşman şah Melik’in baskınına uğrayan Tuğrul ve Çağrı Beyler ile Musa Yabgu’ya bağlı Selçuklular, eski müttefikleri Ali Tegin ölünce Mâverâünnehr’e dönemediler ve zorunlu olarak Horosan’a geçtiler. Gazneli Horasan divanı reisi 19 Mayıs 1035’de Gürcan’da Selçukluların gönderdiği mektubu sultana arz etti. Selçuklular bu yolla Horasan’a gelme sebeplerini izah ederek askerî hizmet karşılığında Nesâ ve Ferâve şehirlerinin kendilerine verilmesini istiyorlardı. Sultan Mesud bu mektuba çok kızdı ve Türkmenleri Horasan’dan çıkarmak için hazırlıklara başladı. Bu arada Cürcan’dan ayrılarak 2 Haziran 1035’de Nişabur’a gelmiş ve onbeş bin atlı, ikibin de saray gulâmından oluşan, fillerin de yer aldığı bir orduyu Hâcib Beytoğdı komutasında Türkmenler üzerine sevketmiştir. Ancak Nesâ üzerine yürüyen Hâcib Beytoğdı Selçuklulara yenildi. Bu şartlarda Sultan Mesud Musa Yabgu’ya Ferâve’yi, Çağrı Bey’e Dihistan’ı, Tuğrul Bey’e de Nesâ’yı verdi.

Selçuklular’ın Harekete Geçmesi ve Gazneliler 

 Nesa yenilgisinden sonra Nişabur’a dönen Gazneli elçisi onlara güvenilemeyeceğini söylüyordu. Onun duyduklarına göre “Selçuklular Gaznelileri küçümsüyordu.” Bunun üzerine Sultan Mesud bazı tedbirler alma yoluna gitti. Zira Horasan bölgesinde Büst, Serahs ve Cüzcan’da Selçukluların tekrar faaliyete geçtikleri, her yerde halkı incittikleri ve pek çok kötülük yaptıkları, tedbir alınmazsa Horasan’ın harap olacağı bildiriliyordu. Sultan Mesud bu haberler üzerine Büyük Hacib Sübaşı’nın onbin atlı, beşbin piyadeyle Horasan’a gitmesini ve bu bölgenin acele Türkmen 176 İlk Müslüman Türk Devletlerilerden temizlenmesini emretti. Sübaşı Türkmenler üzerine yürürken Mesud da Belh’den ayrılarak 20 Mayıs 1036’da Gazne’ye döndü. Bu arada Selçuklular daha önce kendilerine verilen yerler ile yetinmeyerek Merv, Serahs ve Bâverd’i de istediler. Üstelik çeşitli yörelere akınlar yapmaya başladılar. Sonuçta vezir Gazneli ordusunun hazırlıklarını tamamlayarak ciddî tedbirler aldı. Hacib Sübaşı da Merv’e giderek her tarafa bir şahne gönderdi. Bunun üzerine Selçuklular Nesa ve Ferave tarafına çekilmek zorunda kaldı. Selçuklular’ın başarılarından cesaretlenen Irak Türkmenleri ise harekete geçerek Rey üzerine yürüdü. Yapılan savaşı Türkmenler kazandı; Taş Ferraş’ı esir ederek parçaladılar ve Rey şehri önünde göründüler. Gazneli Ebû Sehl Hamduy yardımdan ümidini kesince şehri kaderiyle baş başa bıraktı ve şubat 1038’de Horasan’a çekildi. Onun gidişiyle Gazneliler’in batıdaki hâkimiyetleri de kesin olarak sona erdi.