Gazneli Mahmut’un baştan beri Hârizm bölgesini ele geçirmek istediğine işaret eden devrin kaynakları 1016’da Karahanlı ülkesinde baş gösteren iç çekişmelerin sultana bu fırsatı verdiğini kaydeder.
Hârizm hâkimi Me’munilerden Ebu’l-Abbas Me’mun, Sultan Mahmut’dan çekindiği için kızkardeşi ile evlenerek Gaznelilerle akrabalık tesis ettiği gibi kardeşini de yine sultanın kız kardeşlerinden biriyle evlendirmek suretiyle bu akrabalığı iyice perçinlemişti. Ona rağmen Gaznelilere karşı Karahanlılarla ittifak arayışınısürdürdü.
Karahanlılar Memun’u geri çeviremedikleri gibi Gazneli tehdidini de göze alamıyorlardı. Bu sebeple de bu iki hâkimiyet arasında sadece aracı olarak kalmayı menfaatlerine daha uygun gördüler. Ancak Sultan Mahmut, bir elçiyle Hârizmşah ile aracılığı gerektirecek bir anlaşmazlıklarının olmadığını nazik bir şekilde Karahanlılara bildirirken, Ebu’l-Abbas Me’mun’u da bir mektupla uyarmakta, hatta tehdit etmekteydi. Buna rağmen Karahanlıların aracılığıyla Sultan Mahmut ile Hârizmşahlar arasında barış yapıldı.
Anlaşmaya göre Hârizmşah, Mahmut’a tâbi olmayı kabul ediyordu. Başkent Gürgenç dışındaki şehirlerde hutbe sultan adına okutulacak ayrıca Hârizmşah, şeyhler, kadılar ve devletin ileri gelenleriyle birlikte seksen bin dinar para ile üç bin at gönderecekti.
Anlaşma şartlarının kısa sürede yerine getirilmesi üzerine Sultan Mahmut, memnun bir şekilde Gazne’ye dönerken hutbenin Mahmut adına okutulmasının ülkenin itibarına gölge düşürdüğünü ileri süren bazı Hârizmli kumandanlar ülkede karışıklık çıkardı. Bunlardan Buharalı Alptegin ve arkadaşları 17 Mart 1017 günü Ebu’l-Abbas Me’mun öldürerek yerine onyedi yaşındaki yeğeni Ebu’l-Haris Muhammed b. Ali’yi geçirdiler. Bu arada Karahanlılar arasında da iktidar mücadelesi baş göstermişti. Sultan Mahmut, eniştesi olan Hârizmşah’ın intikamını almak, gerçekte ise Hârizm’i zapt etmek üzere harekete geçti. Gönderdiği bir elçiyle Hârizmşahı öldürenlerin teslim edilmesi yanında hutbenin de tekrar kendi adına okutulmasını istedi. Alptegin ve arkadaşları kızkardeşi Hurrey-i Kalçı’yla birlikte yakaladıkları birkaç kişiyi Hârizmşah’ın katili diye sultana gönderdiler.
İki yüz bin dinar ile dört bin atı da temin ederek kısa bir süre içerisinde sultana sunabileceklerini bildirdiler. Ancak Gaznelilere itaat ile hutbeyi Mahmut adına okutma hususunda her hangi bir şey yapmadılar. Bunun üzerine Gazneli sultanı, esas katiller olarak gördüğü Alptegin ve arkadaşlarının kendisine teslimini istedi. Bu talep savaşı kaçınılmaz hale getirmeye yetti ve çatışmalar başladı.
İlk başlarda Gazneli öncü birlikleri ağır kayıplar verdi ise de Sultan Mahmut süratle müdahale ederek 3 Temmuz 1017 günü gerçekleşen savaşı kazandı. Hârizm ordusu bozulmuş başşehir Gürgenç’i koruyamaz hale gelmişti. Nitekim büyük bir hızla başkent dâhil bütün Hârizm’i işgal eden Gazneli kuvvetleri Me’muniler hanedanına son verdi.
Hârizm, Hâcip Altuntaş’ın idaresine bırakılarak Gazne’ye dönüldü. Karahanlılar kendi iç mücadelelerinden dolayı bu fiili durumu kabul etmek zorunda kaldı. Ayrıca onların Abbâsî hilafetiyle doğrudan bağı kesilmiş oluyordu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder